استعمال، اضرار و تحریم مواد مخدر

نویسنده: استاد حبیب الرحمن “صالحی”
اسلام برای صحت وسلامتی انسان، ارزش و اهمیت ویژه ای قایل بوده وازاین جهت درفقه اسلامی مطالب ودستور العمل های زیادی وجوددارد. قوانین اسلام برمبنای فطرت آدمی بناء شده است. آنچه ازحلال، حرام، مكروه، امر، نهی، ترغیب وتهدید می بینیم، مصلحت انسان درهمه آنها ملاحظه شده است.
مواد مخدر نه تنها تهدید برای اقتصاد وامنیت ما بوده بلکه کشورعزیزمانرا در سطح جهانی نام بد ساخته ومانند مرض سرطان به فامیل های ما راه پیدا کرده و به شکل تدریجی زندگی مردم افغانستان را تباه ومحو مینماید. مواد مخدر را به چهار قسم ذیل تقسیم می‌کنند:
-۱ depressant مواد مخدری که واکنش های مغز را آهسته می‌سازد. اثرات: کم شدن سرعت تنفس و ضربان قلب – کم شدن فشار خون – خواب آور (هروئین، تریاک، مورفین).
-۲ stimulant مواد مخدری که به سیستم عصبی بدن سرعت می‌بخشد. اثرات: بیشتر شدن سرعت تنفس و ضربان قلب، بیشتر شدن فشار خون، جلوگیری از خواب (کوکائین- نیکوتین).
-۳ hallucinogen مواد مخدری که باعث حالت‌های غیرعادی مثل هذیان می‌شود. اثرات: از دست دادن حافظه؛ لرزش؛ حالت استفراغ و بداخلاقی.
-۴ inhalant مواد مخدری که از طریق استنشاق استفاده می‌شود. اثرات: اختلال توازن مغز، بیشتر شدن ضربان قلب و سردردی.
درآن مناطقی که کوکنارکشت میشود اکثری مردم آن معتاد به هیروئین شده وبشکل تدریجی زندگی خود را ازدست میدهند. اگر از یک جانب به واسطه زرعی مواد مخدر مردم کشورهای خارج متضرر میگردند و ازطرف دیگر خود فامیل های زارعین آن دراین آتش مواد مخدر می سوزند. از آنجایی كه شریعت اسلامی، به عنوان رحمت، برای بشر فرستاده شده، احكام و دستوراتی را تقدیم آنها نموده است كه نشانه مودت، دوستی و عدالت بوده و هدف از قوانین شرع، تهذیب فرد و اصلاح جامعه می باشد و روی همین اصل است كه نصوص قرآن كریم و سنت رسول الله (ص) برای حفظ پنج چیزاساسی وعمده، ارزشی فوق العاده قایل است:
1 – دین -۲ نفس -۳ عقل -۴ مال 5- نسل.
یكی از اسباب حفظ دین بقاء نفس است. بقاء نفس زمانی تحقق پیدا می كند كه توأم با سلامت عقل و روان باشد و سعادت بشریت نیز درعقل آن می باشد و علت برتری انسان از سایر مخلوقات هم از ناحیه عقل است. پس چیزی كه باعث تخدیر و از بین بردن قوای عقل انسانیت باشد، از لحاظ شریعت حرام است، اعم از اینكه از مطعومات باشد یا از مشروبات، چنانچه در رأس اینها ام الخبائث (شراب) قرار دارد.
استعمال مواد مخدر
مفهوم و مدلول لفظ خمر در لغت شریعت، هر آن چیزیست كه عقل را از بین برده، باعث حجب آن میشود.
حضرت عمر (رض) در جمعی از صحابه فرمودند: « الخمر ما خامر العقل» ابن ماجه 3379. شریعت مدار تحریم را بر دفع ضرر و حفظ مصالح گذاشته، پس هر ماده ای كه این نوع ضررها را به بار آورد حرام است، اعم از اینكه مایع باشد یا جامد، ازقبیل دود و دخان باشد یا غیر آن. بر همه اینها قول رسول الله (ص) دلالت دارد چنانچه در روایت « ام سلمه (رض) » می آید : « نهی رسول الله (ص) عن كل مسكر و مفتر » سنن ابوداود 3688.
قال الله تعالی: «و تعاونوا علی البر و التقوی و لاتعاونوا علی الاثم و العدوان». سوره مائده ایت2. قال الله تعالی: « یا ایها الذین آمنوا لاتاكلوا اموالكم بینكم بالباطل …» سوره نساء 2. یكی از اصول شریعت در باب تحریم اینست هرگاه چیزی را تحریم كند وسایل و هر آن چیزی كه انسان را به آن نزدیك می كند را نیز حرام قرار می دهد و این قانون در كتاب و سنت نظایر متعددی دارد. قال رسول الله (ص) : «لعن الله الخمر و شاربها و ساقیها و بائعها و مبتاعها و عاصرها و معتصرها و حاملها و المحمولة الیه» سنن ابوداود 3676.
یعنی همانگونه كه كسب مال از طریق باطل به دست می آید حرام است. اخذ مال غیر، به طریق باطل همانگونه حرام است. حالا كسب مال غیر به طریقه غیر مشروع دو صورت دارد:
-۱ گرفتن مال مردم به وجه غیر مشروع مثل سرقت ، غصب ، خیانت و…
-۲ گرفتن مال غیر به طریقی كه شریعت از آن منع كرده است مثل: قمار، معاملات ناجایز مثل ربا، فروختن اشیایی كه خداوند آنها را حرام قرار داده مثل: حیوان مرده، خون، شراب و سایر مواد مخدر با اوصافی كه قبلاً بیان شد.
ابن حجر مكی “ می گوید : ( حشیش ، افیون و بنگ ) مسكر و مست كننده هستند و منظور از سكر و اسكار پوشاندن عقل و مختل كردن آن است بدون اینكه شدید و وجد آور باشد، زیرا سكر توأم با وجد از ویژگیهای مسكری هستند كه به صورت مایع (آب گونه) باشد. لذا مخدر گفتن حشیش، بنگ و افیون صحیح است، یعنی كلمه مخدر به اینها اطلاق می شود. پس هر گونه وعید، عذاب و سزایی كه برای خمر آمده است، برای حشیش و بنگ و افیون نیز صدق پیدا می كند، زیرا مواد مذكور با شراب، در ازاله و از بین بردن عقل كه ابقاء آن مقصود شارع است، اشتراك دارند.
الله متعال در آیه 195 سوره بقره می فرماید : « و انفقوا فی سبیل الله و لاتلقوا بایدیكم الی التهلكة » در راه خداوند انفاق كنید و با دست های خود، خود را به هلاكت نیندازید. و عن ام سلمة (رض) قالت : نهی رسول الله (ص) عن كل مسكر و مفتر. ام سلمه (رض) می فرماید : ” رسول اكرم (ص) از هر گونه مواد مخدر، سكر آور و موادی كه موجب اختلال اعضاء بدن می گردد، نهی می فرمودند. “
علاوه بر این، حدیث « لا ضرر و لا ضرار » ابن ماجه 2340. از جمله دلایل حرمت، استعمال، خرید، فروش و زراعت و برداشت مواد مخدر محسوب می گردد.
اضرارمواد مخدر:
خداوند متعال مى فرماید: (وَلَا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُمْ رَحِیمًا) النساء: 29. ترجمه: و خویشتن را مكشید حقا كه خداوند به شما مهربان است. خداوند(جل جلاله) مى فرماید: (وَلَا تُلْقُوا بِأَیدِیكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ) البقرة: 195. ترجمه: (وخود را بدست خویش به هلاکت نیندازید).
این دو آیت حفظ صحت بدن و عدم افگندن نفس را درهلاكت، بالاى انسان واجب قرار میدهد (درصورتیكه مصلحت بالاترمانند جهاد در راه خداوند وجود نداشته باشد).
با وجود ضررهای دینی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی وضررهای امنیتی علامه ابن حجر رحمه الله ضررهای دیگری هم برای حشیش ذکر نموده و فرموده است: در خوردن آن صد و بیست ضرر دینی و دنیوی وجود دارد که از آن جمله می توان موارد زیر را نام برد:
1 – نسیان را پدید می آورد.
2 – موت نابهنگام را به دنبال دارد.
3 – در عقل خلل و فساد ایجاد می کند.
4 – دندان ها را از بین می برد.
5 – منجر به رعشه و لرزه بدن می شود.
6 – نامردی را پدید می آورد.
7 – حیا و عفت را از بین می برد.
8 – مروت و احسان را نابود می کند.
9 – شب کوری را پدید می آورد.
10 – ذکاوت و زیرکی را ضایع می کند.
11 – کثرت خواب و سستی به دنبال دارد.
12 – پرخوری ایجاد می کند.
13 – درد سر را پدید می آورد.
14 – نسل را از بین می برد.
15 – منی را می خشکاند.
16 – به هنگام مرگ شهادتین را فراموش می گرداند. الزواجر، ج 1، ص 215.
شیخ الإسلام ابن تیمیه رحمه الله و إمام زركشى رحمه الله به برخى از ضررهاى این مواد اشاره نموده اند، ابن تیمیه رحمه الله چنین مى فرماید: چرس شخص معتاد را نشه نموده وى را مست و بى هوش مى نماید، نامردى، زن صفتى و دیوثى را در نفس معتاد جا مى دهد حتى بالاى مزاج تأثیر نموده انسان بزرگ وقوى را چون اسفنج ضعیف و ناتوان گردانیده در مقابل پرخور گردیده وباعث دیوانگى انسان میشود، چنانكه سرنوشت اكثر معتادین به این مواد به دیوانگى پیوسته است. مجموع فتاوی جلد 34 ص205
زركشى رحمه الله چنین مى نگارد: بعضى مردم با استعمال این مواد به مرحله‌ای رسیده اند كه عقل و هوش خودرا از دست داده حتى منجر به مرگ شان شده است. زهر العریش ص 102
امام نووى در شرح المهذب نوشته است: كلّ ما یزیل العقل من غیر الأشربة والأدویة كالبنج وهذه الحشیشة … فحكمه حكم الخمر فی التحریم. امام نووی، ابو زكریا محی الدین بن شرف. المجموع شرح المهذب (ج3 ص8).
آنچه از نوشیدنى ها و ادویه كه عقل را زایل كند، مانند بنگ و حشیش … حكمش مانند خمر، حرام است.
از عبدالله بن عمر رضی الله عنه روایت است كه پیامبر صلى الله علیه وسلم فرموده است: هر چیز نشه كننده شراب است و هر شراب حرام است. متفق علیه.
از جابر بن عبدالله رضی الله عنه روایت شده كه پیامبر خدا صلى الله علیه وسلم فرموده اند: آنچه مقدار زیادش نشه نماید، پس مقدار كم آن نیز حرام است روایتِ ابوداؤد 4/ 87.
ام سلمه رضی الله عنهما چنین روایت مى كند: پیامبر خدا ازهرآنچه كه نشه مینماید و سستى و ناتوانى را به بار مى آورد منع نموده است: روایت احمد 4/ 273.