استفاده از توانایی‌های فکری

تهیه و ترتیب کننده: پوهنیار څارمن ننگیالی فهیم
مقدمه
وقتی ازدانش آموزان سوال میکنیم که:ازچند در صد توانایی های خود استفاده میکنید؟ اگر چه پاسخ ها متفاوت است، اما کمتر کسی ادعا دارد که به طور کامل از توانایی های خود بهره میبرد. تجـربه نشان داده است که ارزیابی دانـش آموزان در بـارۀ استفاده از تـوانایی هایشان بین 40 – 80 در صد است. امکان دارد که این میزان در همه زمانها یکسان نباشد و دچار افت و خیز شود. همچنین، این افت و خـیز ممکن است هم در مـورد دانش آموزان قـوی و هم دانش آموزان ضعیـف اتفاق بیفتـد. چرا نمیتوانیم از همه توانایی ها و انرژی خود برای کاری که آنرا مهم میدانیم، استفاده کنیم؟ بقیه توان و انرژی ما کجا میرود و صرف چه چیزهای میشود؟
تقسیم انرژی
به طور حتمی، منظور از تقسیم انرژی در ورزش‌هایی مانند دویدن میدانی، آب بازی و فوتبـال را میدانید. یک دوندۀ استـقامت، از ابتدای مسیر باید به نحوی انرژی خود را تقسیم کند که نه همۀ آن را در ابتدای حرکت صرف نماید و نه در آخر کم بیاورد. این موضوع در بارۀ درس خواندن و بخصوص اشخاصی که آمادگی برای کانکور نیز میگیرند صدق می کند. نباید آن چنان تند بروید که بعدها دچار مشکل شوید و نه آن چنان کند، که نتوانید از توانایی هایتان استفادۀ مطلوب ببرید، لازم است شما هم مانند آن دوندۀ استقامت، نمای ذهنی و کلی از مسیر داشته باشید تا برنامۀ کاری خود را براساس آن تنظیم کنید. ممکن امـروز خیلی سر حال باشید و بتوانید زیاد درس بخوانید، اما اگر اوضاع به همین صورت نبود چه خواهد کرد؟ همیشه اعتدال بهترین روش است و زرنگی شما در تهیۀ برنامه، تنظیم یک برنامۀ اعتدالی است.
کلید
با ترسیم یک دور نمای کلی از مسیرحرکت در ذهن خود، انرژی خود را به صورت متعادل در این مسیر تنظیم کنید.
کنترول انرژی
یکی از عواملی که موجب میشود نتوانید از توانـایی های خود استفاده کنید، صرف انـرژی برای اموری است که در ایام درس خواندن و یا مطالعه به خصوص آمادگی کانکور کم اهمیت تلقی میشود. اگر نتوانید کنترول انرژی خود را به دست بگیرید، باید ضرر و زیان بعدی را هم بپذیرید و تحمل کنید. برای روشن شدن این موضوع به سه مثال اکتفا میکنیم. شما میتوانید مـوارد دیگری را به آنها بیافزایید.
– یکی از عادت ها و مشاغل ذهنی که باعث حدر رفتن گستـرده انرژی و وقت میشود، تلویزیون است. عادت به مشاهدۀ سریالها و برنامه های مختلف، تنـها از نظر زمانی که صرف دیدن آنها میکنید مشکل ساز نیستند بلکه تاثیـرات بعدی آنها مهمتر است. بعد از دیدن یک سریال، حتی اگر تلـویزیون را خاموش کنید، عملاً سوژۀ سریال در ذهن شما جریان دارد و تمام نشده است. این که چه اتفاقاتی در سریال روی داده و احتمالاً در قسمت های بعدی چه میشود تامدتی ذهن را به خود مشغول میسازد. موضوعات ورزشی، به خصوص فـوتبال هم مشغولیت های ذهنی است که اگر چه جالب هم باشد باید کنـترول شود. پیگیری اخبار ورزشی، اخبارهای روز کشور، جر و بحـث های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، خرید روز نامه های ورزشی و مواردی مشابه، آن هم با حساسیت های زیادی که بعضی ها دارند، موضوعاتی نیستند که خیلی ارزش وقـت صرف کردن را داشته باشند، به ویژه برای کسیکه آمادکی به امتحان کانکور دارد و یا کانکوری است.
– جرو بحث های خانوادگی و هرگونه گفتگوهای تنشزا در بارۀ درس خواندن، کانکور و موضوعات دیگر، با افراد خانواده یا دوستان به لحاظ انرژی و وقتی که صرف میشود، باید کنترول شوند.
– حساسیت های بی مورد در بارۀ این که حتماً باید حرف خود را به کرسی بنشانید و ثابت کنید که حق با شماست، غیر از اتلاف وقت و انرژی، ثمری نخواهد داشت.
کلید
هر سوژه و مشغول کننده ذهنی، ارزش وقت صرف کردن را ندارد. انرژی خود را برای کارهای اصلی، کنترول و ذخیره کنید.
عادت های مهار نشده
اگر چه مثالهای بحث قبلی، جزء عادت های مهـار نشده هم محسوب میشوند، اما به لحاظ اهمیت موضوع، به مصادیق دیگر مسأله از زاویه ها÷÷ی دیگر اشاره میشود. هر کدام ما عـادت های زیادی داریم که ممکن است بد یا خوب باشند. آن چه در بحث حاضر اهمیت دارد، میزان توانایی ما در مهار عادت های نامطلوب است. ایام آمادگی کانکور زمان مناسبی برای تغییر عادت ها نیست. بنابر این به عنوان دانش آموز، سعی کنید عادت های نامطلوب و ذهن مشکل ساز را تا قبل از آمادگی کانکور تغییـر دهید. اگر هـم کانکوری هستید، توصیه میکنیم در مـورد عادت های بد اما کـم اهمیـت اقدامی انجام ندهید و اصلاح آنها را به زمانی دیگر موکول سازید. اما عادت هایی هستند که عدم توجه به آنها میتواند مشکل آفرین باشد، به هر حال، چه محصلین پوهنتون و چه کانکوریها، باید نسبت به عادت های مهار نشدۀ مهم، حساسیت نشان دهند. به عنوان مثال، زیاد تلویزیون دیدن عادتی است که باید مهـار شود. هستند کسانی که با قصد نیم ساعت یا یک ساعت پای تلویزیون می نشینند و تا به خود بیایند چند ساعت وقت تلف شده.
مطالعه در حالتهای خوابیده و لمیده و هم چنان روی تخت خواب نیز از عادت های نامطلوبی هستند که در صورت مهار نشدن مشکل ساز خواهند بود. بعضی ها بساط مطالعه خود را مقابل تلویزیون پهن میکنند، بعضی ها هنگام مـطالعه به صرف نوشیدن و خوردنی های دیگر میپردازند، بعضی ها زمان مطالعه راه میروند و یا با صدای بلند درس میخوانند، و…، اینها عادتهایی هستند که اگر مهار نشوند باعث آفت توانایی ها خواهند شد. اگر واقعـاً انگیزه های قوی برای درس خواندن و موفقیت دارید، باید بتـوانید این عادت ها را به کنترول خود در آورده و تغییردهید.
کلید
با مهار وکنترول عادت های نامطلوب، امکان استفاده بیشتر از توانایی ها و فرصت ها را به وجود آورید.
افکارمزاحم
انسانها در هر زمانی سـوژه هایی برای فکر کردن دارند اما محدودیت، فرصت ها و اولویت مسائل ما را وادار میسازند در هر زمان به موضوعاتی بیندیشیم که مهمترهستند. زمانی هم به موضوعاتی که تصور میکنیم مهمتر هستند فکر میکنید، چون ذهن ما پویا است، گاهی افکار حاشیه ها و مزاحم ها جایی برای خود بازکرده و ذهن ما را مشغول میسازند. این افکـار را مزاحم مینامند. چون مسیر سوژه های اصلی ذهن را منحرف میکنند. بحث افکار مزاحم و راه های کنار آمدن با آنها مسألۀ ساده‌ای نیست که در حال حاضر مزاحـم تلقـی میشود، در زمان و وقت مناسـب میتوانند موضوعاتی بسیار مهم باشند. به عنوان مثال، این که دانش آموزی به آینده و خوشبختی اش بیندیشد خـوب است اما اگر قرار باشد این موضـوع در ایام درس خواندن، مطالعه و یا در شرایط آمادگی به کانـکور، بین سوژه های اصلی ذهن جاگیرد، فکر مـزاحم تلقـی خواهد شد. شناسایی افکار و محرک های مزاحم وغلبه بر آنها، از عوامل مهم تمرکز حواس و افزایش بازده مطالعه میباشد که در بارۀ آن بیشتر خواهیم گفت.
کلید
باید مهارت های مواجه با افکار مزاحم را در خود ایجاد و تقویت نمایید.
نتیجه گیری
1- با ترسیم یک دورنمای کلی از مسیر حرکت در ذهن خود، انرژی خود را به صورت متعادل در این مسیر تنظیم کنید.
2- هر سوژه و مشغول کننده ذهنی، ارزش وقت صرف کردن ندارد. انرژی خود را برای کارهای اصلی، کنترول و ذخیره کنید.
3- با مهار و کنترول عادت های نامطلوب، امکان استفاده بیشتر از توانایی ها و فرصت ها را به وجود آورید.
4- باید مهارت های مواجه با افکار مزاحم را در خود ایجاد و تقویت نمایید.