بخش سوم
داکتر صهیب کریمی
آیا در خانواده شما فرد دیگری نیز به این بیماری مبتلا است؟
آیا جراحی شکمی یا کشاله ران داشتهاید؟
بعد از آن نیز پزشک برای تشخیص دقیقتر دستور تستهای لازم را صادر میکنند. تشخیص فتق با استفاده از سونوگرافی شکمی، سیتی اسکن، امآرآی تشخیص داده میشود.
اگر پزشک به فتق هیاتال مشکوک باشد، به آزمایشهای بیشتری نیاز است. آزمایشهایی نظیر اشعه X گاستروگرافین (Gastrografin x Ray) یا آندوسکوپی برای تشخیص هرنی هیاتال نیاز است.
روش های درمانی فتق به چه صورت است؟
اگر فتق بیمار علایمی نداشته باشد و مشکلی برای بیمار ایجاد نکند، پزشک درمان خاصی انجام نمیدهد. تنها کافی است بیمار نکات مراقبتی را رعایت کند و در دوره های زمانی مشخص معاینه شود. اما اگر هرنیا بزرگ باشد یا درد داشته باشد، پزشک از متودهای درمانی استفاده میکند. البته برخی از پزشکان توصیه میکنند که برای پیشگیری از فشرده شدن روده و انسداد آن، فتق سریعتر عمل شود. آنها بر این باوراند که یک درمان ساده خیلی بهتر از یک جراحی باز اورژانسی است! بنابراین بهتر است در مورد درمان فوری یا صبر کردن با پزشک خود مشورت کنید.
روش های درمانی هرنیا چگونه است؟
این روش برای فتقهای بسیار بزرگ و مشکل ساز کاربرد دارد. در جراحی باز پزشک با استفاده از بخیه و مش (mesh) شکاف را ترمیم میکند. پزشک در این روش مجبور به ایجاد شکافهای نسبتاً بزرگی در شکم یا کشاله ران میشود. این زخمهای بزرگ باعث میشوند که در صورت ورود فشار بعد از بهبودی، احتمال ابتلا مجدد بیمار به فتق بالا برود. البته این موضوع تا حد زیادی به مهارت پزشک و کنترول ترمیم کامل زخم نیز بستگی دارد. زخمهای جراحی با استفاده از بخیه یا چسبهای جراحی بسته میشود. این عمل تحت بیهوشی عمومی انجام میشود.
لاپاراسکوپی چیست؟
در لاپاراسکوپی به جای ایجاد یک شکاف بزرگ، چند شکاف کوچک ایجاد میشود. به همین دلیل میتوان گفت این روش نسبت به جراحی باز کمتر تهاجمی است. در این روش جراح با استفاده از چند برش کوچک و به کمک دوربین و تجهیزات، شکاف فتق را ترمیم میکند. دوربین و نوری کوچک با استفاده از لوله وارد بدن بیمار میشود. شکم با گاز پر میشود تا داکتر دید بهتری داشته باشد و بتواند راحتتر هرنیا را درمان کند. همچنین اگر در شکم یا کشاله ران بیمار از پیش اسکار یا زخم وجود داشته باشد، گاهی داکتر میتواند با باز کردن همان نقاط قبلی لاپاراسکوپی را انجام دهد.
هزینه لاپاراسکوپی نسبت به جراحی باز بیشتر است. اما انجام آن بسیار دقیق تر است و عوارض کمتری به دنبال دارد. همچنین دوره نقاهت آن نیز نسبت به روش جراحی باز کمتر است. لاپاراسکوپی تحت بیهوشی عمومی انجام میشود.
البته این روش برای همه افراد کاربرد ندارد. انتخاب روش درمان بیمار با توجه به شرایط و صلاحدید پزشک متخصص انجام میشود.
مراقبت های بعد از درمان فتق چیست؟
درمان فتق چه با استفاده از جراحی باز انجام شود و چه با استفاده از لاپاراسکوپی، به مراقبت نیاز دارد. درد در شکم یا کشاله ران بعد از عمل کاملاً طبیعی است.
عفونت زخم.
تب.
قرمزی یا کبودی جای جراحی.
دردی که به صورت ناگهانی شدت میگیرد.
آیا فتق روش درمانی خانگی نیز دارد؟
همانطور که گفتیم فتق به صورت خود به خود درمان نمیشود. اما شما میتوانید با انجام کارهایی که در ادامه بیان میکنیم تا حد زیادی از پیشرفت آن جلوگیری کنید.
– افزایش مصرف فیبر و پیشگیری از یبوست
– عدم مصرف وعدههای غذایی خیلی سنگین
– خم نشدن بعد از صرف غذا
پرهیز از خوردن غذاهایی که باعث رفلاکس معده میشوند
ترک سیگار
به طور کلی اگر بتوانید بعد از غذا مدتی بدون حرکت بنشینید یا دراز بکشید، بسیار بهتر است.
تمرین های مناسب برای از بین بردن فتق چیست؟
تقویت عضلات شکم تا حد زیادی به پیشگیری از فتق کمک میکند. همچنین مانع پیشرفت آن خواهد شد. اگر اضافه وزن دارید، سعی کنید تا پیش از درمان هرنیا به وزن ایدهآل برسید. بررسیها نشان میدهد افرادی که با وزن کمتر لاپاراسکوپی یا عمل انجام میدهند، کمتر به عوارض دچار میشوند.
البته هر ورزشی مناسب نیست. ورزشهایی چون وزنهبرداری، کشتی و یا تمریناتی که به صورت نادرست انجام میشوند، فتق را تشدید میکنند. برای اطلاع از تمرینات مناسب این بیماری با پزشک یا فیزیوتراپ خود صحبت کنید. سعی کنید تمرینات ارائه شده را به درستی و به صورت منظم انجام دهید.
آیا فتق در کودکان نیز وجود دارد؟
همانطور که گفته شد، فتق در کودکان به صورت مادرزادی به وجود میآید. در برخی موارد والدین میتوانند برآمدگی شکمی نوزاد را مشاهده کنند. این برآمدگی زمانی که روده کودک در حال فعالیت است یا گریه و سرفه میکند، بیشتر قابل مشاهده است. علائم فتق در کودکان کاهش اشتهاست. آنها معمولاً دردی احساس نمیکنند. اما اگر نوزاد یا کودک احساس درد، تهوع یا تورم در محل فتق داشته باشد، حتماً باید او را به پزشک متخصص نشان دهید.
ده تا بیست و پنج درصد از نوزادان با فتق ناف متولد میشوند. احتمال ابتلا به هرنیا در نوزادانی که کمبود وزن دارند یا نارس به دنیا میآیند، بیشتر است. زمانی که ماهیچههای اطراف ناف به خوبی بسته نشوند، فتق به وجود میآید و موجب بیرونزدگی روده میشود. فتق ناف معمولاً به صورت خود به خود در یکی دو سال اول زندگی بهبود پیدا میکند. اما در صورتی که بهبود حاصل نشد، با روشهای درمانی میتوان شکاف موجود در پرده شکمی را ترمیم کرد.
چگونه از بازگشت دوباره فتق پیشگیری کنیم؟
پیشگیری از علتهای ایجاد فتق بهترین راه است. البته برخی از علتهای فتق اجتناب ناپذیرند. به عنوان مثال فردی که از ابتدای زندگی بافت دیواره شکمی ضعیفی داشته باشد، در معرض ابتلا به فتق قرار دارد. بنابراین ممکن است با کوچکترین حرکتی، با آسیب دیدگی بافت شکمی مواجه شود.
اما در این قسمت توصیههایی ارائه دادهایم که به شما کمک میکند تا حد امکان از ابتلای دوباره به فتق پیشگیری کنید.
استعمال دخانیات و به خصوص سیگار را متوقف کنید.
در صورت سرفه مداوم و شدید حتماً به پزشک مراجعه کنید.
ورزشهای مناسب و سالم انجام دهید. تمرینهای تقویت عضلات شکم را فراموش نکنید.
هنگام دفع و خروج باد معده فشار زیادی به شکم خود وارد نکنید.
از غذاهای فیبردار مانند سبزیجات و میوه استفاده کنید. با این کار مانع یبوست میشوید. بنابراین فشار هنگام دفع کاهش پیدا میکند.
از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید. اگر مجبور به حمل هستید، خم نشوید. روی زانو بنشینید، وسیله را بردارید و سپس دوباره بلند شوید.
رعایت این نکات چندان سخت نیست و میتواند تأثیر به سزایی از پیشگیری انواع هرنیا داشته باشد.