فضیلت یازدهم: روزه و زدودن زشتی ها

قسمت ششم

حبیبی صالحی

روزه پاک‌کننده‌ی گناهان و زشتی‌های ما بندگان گناهکار است، ما چه‌بسا گناهان بسیار، خطیر و گوناگونی داریم، اگر خدای متعال به سبب این گناهان که بندگانش انجام داده‌اند و می‌دهند، آنان را مؤاخذه کند و به کیفر گناهانشان برساند، هیچ انسان و جنبنده‌ای بر روی زمین باقی نخواهد ماند.

قرآن کریم این مسئله را چنین تذکر می‌دهد:

وَ لَوْ يُؤاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِما كَسَبُوا ما تَرَكَ عَلى‏ ظَهْرِها مِنْ دَابَّةٍ وَ لكِنْ يُؤَخِّرُهُمْ إِلى‏ أَجَلٍ مُسَمًّى فَإِذا جاءَ أَجَلُهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ كانَ بِعِبادِهِ بَصِيرا. [فاطر: 45]

ترجمه: هرگاه خداوند مردمان را در برابر كارهايى كه مى‏كنند فوراً و بدون كمترين مهلتى براى اصلاح و تجديدنظر و خودسازى به كيفر برساند، هیچ جنبنده انسانى را بر روى زمين باقى نخواهد گذاشت؛ ولیکن خداوند به لطف و كرم خود، كيفر ايشان را تا سررسيد زمان معيّنى كه قيامت است به تأخير مى‏اندازد. وقتی‌که مدّت مشخص ايشان فرارسيد، خداوند بندگان خود را ديده است و از گفتار و كردار و پندار ايشان باخبر بوده است، لذا چنان‌که بايد پاداش آنان را مى‏دهد.

اسباب مغفرت گناه بسیار است، در این میان یکی از اسباب مغفرت و بخشش گناهان، روزه است، به‌ویژه روزه ماه مبارک رمضان که از روی ایمان‌داری و امید ثواب از پروردگار گرفته شود، در کنار روزه ماه رمضان، قیام و عبادت شب‌های آن نیز که بر اساس ایمان‌داری و به امید ثواب انجام داده شود، وسیله‌ی محو و بخشش گناه است، در میان شب‌های رمضان، شب‌های قدر ویژگی خود را دارد، عبادت و بندگی شب‌های قدر نیز که بر اساس ایمان و امیدواری اجر و ثواب انجام شود، از بین برنده‌ی گناه و بدی‌های گناهکاران است، تمامی گناه گذشته آدمی را می‌بخشد، در این مورد پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله و سلم می‌فرماید:

شَهْرٌ كَتَبَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ صِيَامَهُ، وَسَنَنْتُ لَكُمْ قِيَامَهُ، فَمَنْ صَامَهُ وَقَامَهُ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا, خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ كَيَوْمِ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ. (ابن ماجه، سنن ابن ماجة، ج 2 ص 355، نیز احمد بن حنبل، المسند، ج 1 ص 191، احمد نسائی، سنن النسائي، ج 4 ص 158)

ترجمه: خدای متعال روزه ماه رمضان را فرض گردانیده و من قیام شب‌های آن را برای شما روش مسنون قرار داده‌ام، پس کسی صیام و قیام رمضان را بر اساس ایمان‌داری و به امید اجر و ثواب انجام دهد، از گناهان چنان پاک می‌شود، گویی تازه از بطن مادر تولد شده است.

در احادیث دیگر از فرمایش‌های پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله و سلم چنین می‌خوانیم:

مَنْ صَامَ رَمَضَانَ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ. (محمد بخاری، صحيح البخاري، ج 1 ص 16)

ترجمه: کسی که ماه رمضان را بر اساس اخلاص ایمان‌داری و به امید اجر و پاداش روزه بگیرد، گناهان گذشته‌ی او بخشیده می‌شود.

مَنْ قَامَ رَمَضَانَ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ. (محمد بخاری، صحيح البخاري، ج 1 ص 16)

ترجمه: کسی که شب‌های رمضان را بر اساس اخلاص ایمان‌داری و به امید اجر و پاداش در قیام عبادت و هرگونه بندگی سپری کند، گناهان گذشته‌ی او بخشیده می‌شود.

مَنْ صَامَ رَمَضَانَ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَمَنْ قَامَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ. (مسلم نيشاپوری، صحيح مسلم، ج 2 ص 177، محمد بخاری، صحیح البخاری، ج 3 ص 33)

ترجمه: کسی که ماه رمضان را بر اساس اخلاص ایمان و به امید اجر و پاداش روزه بگیرد، گناهان گذشته‌ی او بخشیده می‌شود؛ و کسی که شب قدر را بر اساس اخلاص ایمان و به امید اجر و پاداش در عبادت و هرگونه بندگی سپری کند، گناهان گذشته‌ی او بخشیده می‌شود.

منظور از قیام رمضان، همان نماز تراویح است. (بخاری و مسلم) پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله و سلم سه شب نماز تراویح با صحابه کرام با جماعت اداء کردند، مردم برای ادای نماز تراویح چنان هجوم آوردند که در مسجد برایشان گنجایش ادای نماز نبود، شب چهارم رمضان از ترس اینکه تراویح فرض نشود پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم از منزلشان بیرون نشدند تا اینکه برای نماز صبح بیرون آمدند و پس از ادای نماز صبح خطبه‌ای ایراد نموده علت عدم حضورشان برای نماز تراویح را چنین توضیح دادند:

«أما بعد فإنه لم يخف علي مكانكم و لكني خشيت أن تفرض عليكم فتقعدوا عنها؛ امابعد: وضعيت شما از من پوشیده نبود، متوجه تجمع شما بودم، ولی نگران شدم که اگر تراویح بر شما فرض شود و آنگاه انجام داده نتوانید، چه خواهد شد». پس‌ازآن تا صدر خلافت حضرت عمر«رض»  مردم برخی نماز تراویح را به‌طور انفرادی و برخی با جماعت‌های متعدد در خانه‌ها و مسجد نبوی اداء می‌کردند تا اینکه حضرت عمر«رض» این جماعت‌های متفرق یکجا کرد و پس‌ازآن تا امروز امت اسلامی بیست رکعت نماز تراویح در شب‌های رمضان اداء می‌کنند. (محمد بخاری، صحیح البخاری، ج 3 ص 59 و مسلم نیشاپوری، صحیح مسلم، ج 2 ص 177 و ابن حبان، صحیح ابن حبان، ج 1 ص 353)

در هر رکعت این دو سجده است و هر سجده یک مقام قرب به خدای متعال است، چون نزدیک‌ترین حالت بنده به خدا، حالت سجده اوست، با ادای هر نماز تراویح بیست رکعتی، نمازگزار چهل مقام قرب خدای متعال را به دست می‌آورد، چه بهانه‌ی آسانی برای به دست آوردن قرب الهی است!

اما فضیلت شب قدر طبق تصریح آیات قرآن کریم، بهتر از هزار ماه است، عبادت یک‌شب قدر برابر با هشتادوسه سال و چهار ماه عبادت می‌شود، این از محاسبات حوزه‌ی رحمت و مهربانی خداست، در محاسبات این بنده‌ی بی‌مهر نمی‌گنجد، خدای متعال چه زیبا می‌فرماید:

لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ، تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ فِيها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ، سَلامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ (قدر: 3- 5)

ترجمه: شب قدر شبى است كه از هزار ماه بهتر است. فرشتگان و جبرئيل در آن شب با اجازه پروردگارشان، پياپى به كره زمين و به‌سوی عبادت‏كنندگان و پرستشگران شب‌زنده‌دار مى‏آيند براى هرگونه كارى كه بدان يزدان سبحان دستور داده باشد. آن شب، شب سلامت و رحمت و درود فرشتگان بر مؤمنان شب‌زنده‌دار است تا طلوع صبح.

برادر و خواهر مسلمان!

رحمت و مهربانی خدا هزاران بار پرعاطفه‌تر از رحمت و مهربانی مادر نسبت به طفل اوست، این‌همه رحمت خدا بها ندارد، فقط بهانه می‌طلبد، ما بندگان هیچ لحظه‌ی ما از گناه، خطا و اشتباه در برابر خدای آفریدگار ما خالی نیست، چه ناشکری و ناسپاسی‌ها نیست که انجام نمی‌دهیم، بیایید در این ماه رمضان بهترین فرصت بهانه سازی برای بخشش ما از این گناهان و اشتباهات است، روزه، نماز تراویح، استغفار در هرلحظه‌ی روز و شب این ماه، بهانه‌های آسانی برای مغفرت و بخشش ما از گناهان است.

خدایا! مغفرت و بخشش تو فراخ‌تر از گناهان ماست و رحمت تو امیدوارتر از بهانه سازی‌های اعمال ماست.

خدایا! همه لکه‌های گناهان ما را با دریایی از عفو و بخشش ات، مغفرت فرما!