رماتیسم مفصلی چیست و چگونه درمان می شود؟

داکتر صهیب کریمی
شاید در طول روز به این حالت دچار شده باشید که در ناحیه زانو یا دست هایتان احساس خستگی و سستی کنید. باید بدانید رماتیسم مفصلی، بیماری‌ای است که در ابتدا نشانه های کوچکی از درد در نواحی دست یا پا و مفاصل دارد اما به مرور زمان این درد جزئی به معضلی بزرگ تر تبدیل می شود.
● رماتیسم مفصلی چیست؟
بیماری رماتیسم مفصلی یا در اصطلاح آرتریت روماتویید در میان بیماری های رماتیسمی تقریباً جزو شایع ترین بیماری های التهابی رماتیسمی است. به طور کلی بیماری های رماتیسمی را به دو دسته تقسیم می کنیم. بیماری های میکانیکی و بیماری های التهابی. در مورد بیماری میکانیکی ناراحتی هایی مثل آرتروز، کمردرد و چنین نمونه هایی در این دسته نام برده می شوند و رماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتویید نیز سر دسته بیماری التهابی قرار دارند. شیوع این بیماری در دنیا حدود یک فیصد کل جمعیت اعلام شده .
● علایم رماتیسم مفصلی چه مواردی هستند؟
همان طور که اشاره کردیم این بیماری جزو بیماری های التهابی رماتیسمی محسوب می‌شود و درد و تورم در مفاصل کوچک شروع می شود. معمولاً این درگیری به صورت درد قرینه در مفاصل دو دست ایجاد می شود. این درد در مفاصل کوچک شامل مفاصل بین انگشتی مچ، دست، آرنج و انگشتان پا شروع می شود و به تدریج می تواند به تمام بدن گسترش پیدا کند و در نتیجه باعث پندیدگی و درد در این نواحی شود و به کمر، لگن و زانو نیز سرایت پیدا می کند. یکی از خصوصیت های این بیماری این است که بیمار با شخی صبحگاهی و احساس درد روبه رو شده؛ یعنی وقتی بیمار از خواب بیدار می شود نمی تواند به راحتی مفاصل اش را تکان دهد و احساس سفتی و شخی شدید در این نواحی می‌کند که ممکن است تا یک ساعت بعد هم طول بکشد. معمولاً بیماران به همراه این بیماری احساس ضعف و خستگی و همچنین دردهای عضلانی هم می کنند.
● رماتیسم مفصلی بیشتر افراد را در کدام سن درگیر می کند؟
شایع ترین سن شیوع این بیماری دوره جوانی تا میانسالی است، اما باید به این نکته مهم نیز اشاره کنیم که رماتیسم مفصلی حتی در بین کودکان هم اتفاق می افتد که آن را رماتیسم مفصلی نوجوانان می نامیم که معمولاً در افراد بسیار جوان و حتی کودکان نیز دیده می شود. البته به طور کلی در همه سنین رماتیسم مفصلی دیده می شود اما شایع ترین سن همان دوران میانسالی است و در افراد بالای ۵۰ یا ۶۰ سال، کمتر شاهد شروع بیماری رماتیسم مفصلی هستیم.
● دلیل اصلی رماتیسم مفصلی چه چیزی است؟
در اینجا می توان گفت که علت اصلی این بیماری موضوع جنتیکی است. در حقیقت در زمینه جنتیکی سیستم ایمنی یا دفاعی بدن نسبت به محرک های خاصی که از محیط می گیرد پاسخ نامناسب می دهد. سیستم دفاعی به طور خودکار علیه عوامل خارجی واکنش نشان می دهد و میکروب، ویروس و نظیر این عوامل خارجی را از بدن دفع می کند، در مورد بیماران رماتیسمی سیستم بدنی آنها دچار نقصی می شود که نمی تواند عوامل خارجی را به خوبی تشخیص دهد. بنابراین وقتی عوامل خارجی مثل ویروس و میکروب حتی استرس یا هر عامل دیگری وارد بدن فرد می شوند، سیستم دفاعی به طور طبیعی می خواهد به چنین عواملی واکنش نشان دهد اما به طور همزمان به یک سری عوامل خودی که به طور مشخص در بیماری رماتیسم مفصلی مزمن بافت های مفاصل هستند برخورد می کند و برای آنها ایجاد مشکل می کند.
● درمان رماتیسم مفصلی به چه صورت است؟
اشاره به این نکته بسیار مهم است که بیماران در چنین مواردی حتماً باید به متخصص داخله مراجعه کنند و با توجه به تشخیص آنها از دواهای موردنیاز استفاده کنند. دواهای مختلفی در این زمینه تجویز می شود. دواهای تنظیم کننده سیستم ایمنی یافاعی یکی از دواهایی هستند که برای رماتیسم مفصلی به کار می رود.
یکی از این دواها هیدروکسیدکلروکین یا کلروکین نام دارد. تحقیقات نشان داده که این دوا باعث تنظیم سیستم ایمنی یادفاعی بدن در بیماران رماتیسمی نیز می شود. استفاده از استیرویید به مقدار پایین پیشنهاد می شود و در کنار آن دواهای دیگری مثل پتروتکلساد نیز توصیه می شود البته این دوابرای درمان سرطان نیز به کار می رود اما برای بیماران رماتیسم مفصلی نیز در مقدار خیلی پایین و به صورت مصرف هفته وار تجویز می شود. برعلاوه ادویه های ضد درد که در گروپ اول تداوی این مریضان شامل میباشد.
● تغذیه و رژیم های غذایی چه تاثیری روی بیماران رماتیسم مفصلی دارد؟
این سوال خوبی است چون خیلی از بیماران از ما می پرسند که چه غذاهایی برای ما خوب است اما باید بگویم در اصل خود غذا در این موضوع تاثیر ندارد البته به جز روغن کبد ماهی که در بهبود وضعیت بیماری موثر است. از سوی دیگر خود بیماری رماتیسم مفصلی و عوارض دوایی که دارد، ممکن است مشکلاتی را برای بیمار ایجاد کند. برای مثال بیماری که استیرویید استفاده می کند، ممکن است افزایش قند خون پیدا کند؛ بنابراین در چنین مواردی توصیه می کنیم از خوردن قند بیش از حد اجتناب کنند یا در مواردی مصرف این ادویه باعث افزایش فشار خون بیماران می شود بنابراین به آنها توصیه می کنیم کمتر از نمک استفاده کنند. باید این مساله را هم اضافه کنم که در مواردی بیماران در اثر مصرف دوا یا خود بیماری دچار ضعف یا پوکی استخوان مواجه می شوند، بنابراین استفاده از ویتامین ها، مکمل های غذایی، لبنیات و مواد غذایی که حاوی کلسیم هستند مثل ماهی که دارای ویتامین «D» نیز هست را تاکید می کنیم.
● آیا درست است که سگرت روند بیماری را بدتر می کند؟
مصرف سگرت یکی از علل اصلی پیشرفت بیماری رماتیسم مفصلی است. همانطور که می دانید همه کسانی که زمینه جنتیکی دارند، به رماتیسم مفصلی مبتلا نمی شوند اما در مورد کسانی که زمینه جنتیکی مثبت دارند، وقتی سگرت مصرف می کنند احتمال ابتلا به بیماری رماتیسم مفصلی در آنها چندین برابر می شود. با توجه به آزمایش هایی که در این رابطه صورت گرفته، رابطه علت و معلولی سگرت با بیماری رماتیسم ثابت شده است؛ بنابراین به افرادی که به صورت جنتیکی زمینه مساعدی یا سابقه خانوادگی برای این بیماری دارند، تاکید می کنیم از مصرف سگرت پرهیز کنند.
● آیا حرکات ورزشی برای بیماران رماتیسم مفصلی مناسب است؟
از آنجا که بعد از مرحله حاد بیماری رماتیسم مفصلی منجر به تغییر شکل مفصل ها می شود، تمرینات ورزشی باید زیرنظر فیزیوتراپ یا داکترمربوطه انجام شود. پیاده روی برای بیمارانی که دچار پوکی استخوان شده اند، بسیار مفید است؛ البته اگر رماتیسم جزو دسته التهابی باشد، از آنجا که مفاصل متورم می شود حرکات ورزشی سنگین اصلا مجاز نیست بلکه حرکات ورزشی که در اصطلاح به آن محدوده حرکت می گوییم و بیشتر به صورت نرمش هستند، توصیه می شود. بیماری رماتیسم مفصلی اگر در مرحله حاد نباشد، ورزشی مثل شنا نیز می تواند مفید واقع شود.
● و حرف آخر؟
بیماری رماتیسم مفصلی، بیماری ای است که باید به آن توجه بسیاری شود، چون در صورت عدم درمان باعث تخریب و تغییر شکل خاص می شود؛ بنابراین درمان در این نوع بیماری از اهمیت ویژه ای برخوردار است. باید توجه داشته باشید که در صورت بروز هرگونه علایم به متخصص روماتولوژی یا متخصص داخله مراجعه و درمان را تحت نظر آنها شروع کنید. قطع ناگهانی درمان یا تداوی باعث عود(برگشت مرض) بیماری و پیشرفت آن شده و در نتیجه درمان بیماری نیز سنگین تر می شود،