آیا اسلام تنها عبادات است؟

عنایت الرحمن مهاجر
داستانِ مشهور است که چند افراد نابینا در زندگی بار اول با فیل روبرو شدند، اینکه از نعمت دید محروم بودند خواستند با لمس نمودن کیفیت و حقیقت فیل را معلوم کنند،یکی آنها با دستانش خرطوم فیل را لمس نمود، دومی دستان فیل را لمس نمود، و سومی گوش هایش را.
هنگامی که مردم از آنها در باره فیل پرسیدند که فیل چگونه است؟
شخص اول گفت: فیل مانند رابرِ پیچیده و نرم است.
دومی گفت: فیل خیلی دراز است.
سومی گفت: فیل مانند برگ درخت است.
خلاصه اینکه هر کدام شان مطابق ذهن خود فیل را تعریف نمودند حال اینکه هیچکدام از آنها حقیقت فیل را درست بیان نکردند.
مدت ها میشود که ما با اسلام همینگونه سلوک داریم.
اسلام یک دین کامل و مکمل است که تعلیمات و هدایات آن در شش شعبه تقسیم شده. عقائد، عبادات، معاملات، معاشرات، سیاسیات و اخلاقیات که اینها از اسلام جدایی ندارند، اما متأسفانه عدهای از مردم دین را فقط با عقائد و عبادات نسبت داده و دیگر شعبه ها را از نظر انداز کرده اند، برخی از مردم احکاماتی که متعلق به معاملات است آن را مطالعه نموده چنین اظهار میکنند که اسلام در حقیقت یک دین اقتصادی است، تعداد دیگری از مردم احکاماتی که متعلق به سیاست است آن را دیده فیصله کردند که اسلام تنها دین سیاست است، و بقیه شعبه ها تابع آن است.
در این سلسله بزرگترین اشتباه که میان مردم شهرت یافته این است که اسلام تنها با عقائد و عبادات خاص است و با دیگر شعبه های زندگی هیچگونه رابطهای ندارد،
سه چیز سبب شد که این اشتباه میان مردم به شهرت برسد
اول اینکه تسلط غربی ها بر سرزمین های اسلامی، که آنها دین را از دفاتر دولتی، بازارها، و از دیگر معاملات اجتماعی جامعه بیرون رانده فقط در مساجد و مدارس منحصر کردند، هرگاه که تعلق دیگر شعبه های زندگی در جامعه با دین منقطع شد مردم فکر نمودند که دین فقط با نماز و روزه و… احکامات عبادی خاص است.
دوم هم ذهنیت های سیکولاری که در غرب تحصیل نموده چنین مفکوره را با خود حمل نموده به دیگران انتقال دادند که دین با زندگی انفرادی مردم وابستگی دارد، زندگی اجتماعی هیچگونه ارتباطی با دین ندارد
وسوم کردار و افعال برخی از مردم که با دین وابستگی داشتند سبب شد، به این معنی که بعضیها و افراد دیندار جامعه ما آنقدر که به عبادات و عقاید ترجیح دادند به دیگر شعبه ها توجه نکردند، بلی! در این هیچگونه شکی نیست که عبادت یکی از مهمترین شعبه های دین اسلام است. اما این نیز یک حقیقت انکار ناپذیر است که تعلیمات و هدایات اسلام تنها با خواندن چند رکعت نماز و گرفتن روزه خاص نیست بلکه معاملات و اخلاقیات نیز وابستگی عمیقِ با اسلام دارد، طوری که در حدیثِ پیامبر اسلام_ صلی الله علیه و سلم_ میفرماید: « شعبه های ایمان از هفتاد بیشتر است که اعلی ترین آن شعبه توحید و پایین ترین آن دور نمودن شی اذیت کننده از راه عام است» ( بخاری و مسلم ) اگر اینچنین بگوییم که اخلاقیات و معاملات از عبادات نیز مهم است شاید مبالغه نباشد، چونکه عبادات با حقوق الله تعلق دارد، اگر در آن کوتاهی صورت گیرد با توبه، استغفار و پوزش طلبی از الله متعال امید بخشش وجود دارد، اما اخلاقیات و معاملات با حقوق العباد تعلق دارد که با توبه و استغفار بخشیده نمیشود باید حق بنده را اداء کرد و یا اینکه صاحب حق حقش را ببخشد.
بناءً لازم است که اسلام را در تمام ابعاد زندگی خود هم در عبادات هم در اخلاقیات و هم در معاشرت با دیگران تطبیق نماییم و جامعه خود را الگو قرار دهیم تا دیگران نیز آرزو و آرمان اینچنین جامعه را داشته باشند.