محو کشت کوکنار و جایگزین سازی  بدیل آن در کشور

مهربانو

طوریکه همه می‎دانند افغانستان کشوری است که از لحاظ موقعیت اقتصادی منحیث یک کشور زراعتی شناخته شده وبیشترین نفوس کشور در بخش زراعت، مالداری وسایر بخش‌های مرتبط به آن اشتغال دارند. پدیده کشت کوکنار بنابر دلایل مختلف  در ولایات متعدد از دیر زمان رایج بوده است، محو کشت کوکنار وجایگزین سازی محصولات بدیل زراعتی اهداف ملی کشور ما را تشکیل می‌دهد که با توسعه و انکشاف بخش زراعت مخصوصاً ایجاد پروژه‌های بدیل معیشت برای دهاقین،باغداران و مالداران می‌توان در امر مبارزه با مواد مخدر پرداخت وبه رشد وتوسعه اقتصادی دست یافت.

  سمیع الله یکتن ازنویسندگان در مورد اینکه، به چه دلیل و در کدام دوره ی تاریخی کشت کوکنار درافغانستان آغاز شد  چنین می‌گوید:

در تاریخ کشورها، هندوستان بعد از مصر باستان به‌عنوان دیرینه‌ترین سرزمینی یاد شده که مصرف مواد افیونی یا تریاک در آن رایج بوده و بسیاری از محققان اعتقاد دارند که خواستگاه و منبع مکانی اولیه و اصلی  تریاک، هندوستان بوده و هندیان از دوران کهن با این ماده آشنا بوده و خواص آن را میشناختند؛ اما کشوری که وسیع‌ترین میزان مصرف تریاک در آن تا قرن هجدهم میلادی وجود داشت چین بود. همجواری و داشتن مرز مشترک با این دو کشور و به‌ویژه تأثیرپذیری فراوان فرهنگ افغانستان از هندوستان مبنای تاریخی برای شکل‌گیری کشت خشخاش در افغانستان تلقی میشود، اما میزان کشت این گیاه و استحصال تریاک تا دوران اشغال افغانستان توسط شوروی سابق به بیش از 200 تا 300 تن تریاک در سال نمیرسید؛ اما کشت آن در افغانستان به‌منظور تولید مواد مخدر و فروش آن به سایر کشورها از زمان اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی و حاکمیت دولت کمونیستی در آن کشور به‌طور جدی آغاز شد.

 وی در رابطه به اینکه چرا کشت ادامه پیدا کرد و بیشتر شد چنین می‌گوید:

پس از خروج نیروهای شوروی از افغانستان و پیروزی مجاهدین بر دولت مرکزی کمونیستی و سپس حاکمیت دولت موقت (1993)  میلادی دیگر روند کشت و تولید تریاک قابل کنترول و مهار نبود، چراکه هم رهبران و هم مردم به درآمدهای ناشی از آن کاملاً وابسته شده بودند و اقتصاد افغانستان یک اقتصاد متکی به تولید مواد مخدر شده بود؛ بنابراین کشت و تولید موادمخدر با پایه تریاک تا ورود حکومت امارت اسلامی  و پیروزی آنها در عرصه جنگ سیاسی و حاکمیت آنان در (1996) میلادی روندی صعودی را طی کرد.  در دوره امارت اسلامی کشت آن به شدت کاهش یافت اما در ادامه و وقوع جنگ بین نیروهای ائتلاف غرب به رهبری امریکا و سقوط حکومت امارت اسلامی در دسامبر سال 2001 میلادی، کشت خشخاش دوباره افزایش یافت و پس از اشغال افغانستان توسط این نیروها که دلایل حمله و اشغال افغانستان را به مبارزه با تروریسم و توقف تولید مواد مخدر در این کشور مطرح کرده بودند، همچنان ادامه پیدا کرده و حجم و میزان تولید نیز به‌سرعت به بالاترین مقدار خود رسید.

امریکا و نیروهای ائتلاف تحت رهبری آن دو هدف عمده( سرکوب تروریزم و مقابله با تولید مواد مخدر) هم از آن روزهای ابتدایی و هم اکنون که امریکا به شکل خفتباری از افغانستان فرار کرد، مشخص شده که اینها بهانه‌هایی بیش نبودند.  به طور خلاصه میشود گفت که افغانستانی که درگیر کشت و تولید تریاک و مواد مخدر است، بستر راهبردی مناسبی برای تحقق اهداف امریکا بود تا افغانستان عاری از مواد.

اما با ورود  دوباره حکومت امارت اسلامی که در 15 اگست 2021 قدرت را در افغانستان برای بار دوم به دست گرفتند، مولوی هبت الله آخوندزاده، رهبر امارت اسلامی با صدور فرمانی به تاریخ سوم اپریل (14 حمل 1401 ) یعنی هشت ماه بعد از فتح دوباره افغانستان، کشت کوکنار و هرگونه مواد نشه‌آور را در سراسر کشور ممنوع اعلام کرد.

در فرمان گفته شده است که ازاین پس به کسی اجازه داده نمی‌شود که دست به کشت مواد مخدر، استفاده، قاچاق وخرید و فروش هرگونه مواد نشه‌آور بزند، وهمچنین گفته شده است‌که اگر کسی خلاف این فرمان عمل کند، با او برخورد قانونی خواهد شد.

دهقانان در ولایات جنوبی پس از صدور فرمان امارت اسلامی مبنی بر منع کشت کوکنار در کشور، به کشت «هنگ» یا «آنغوزه» که یکی از بهترین گیاهان طبی و صادراتی افغانستان است رو آورده اند.

حفیظ الله یکی ازآن دهقانان  در ولایت غور است در رابطه به این‌که آیا کشت هنگ می‌تواند بدیل خوبی برای تریاک باشد چنین می‌گوید: از سال‌ها به اینسو به  دلیل فقر و تنگدستی، در زمین‌های خود کوکنارکشت می‌کردم، اما امسال برای اولین بار یک جریب زمین خود را هنگ کشت کرده‌ام بخاطریکه هم ارزش خوبی نسبت به تریاک دارد وهم کشت آن حلال است و از این طریق می‌توانم یک لقمه نان حلال بدست آورم.

وی همچنان امیدوار است‌که از کشت آن حاصلات خوبی بدست آورد و آن‌را به قیمت بهتر در بازار به‌فروش برساند.

وی می‌گوید، تجربه‌ها نشان داده که کشت هنگ دراین ولایت بهتر رشد می‌کند؛ زیرا نیاز به مراقبت و زحمت زیادی ندارد، اما او از حکومت ومؤسسات مددرسان می‌خواهد‌که در زمینه کشت این گیاه به گونۀ مسلکی و بازاریابی به حاصلات آن، با دهقانان کمک کنند، بخاطریکه چندی قبل حکومت گذشته به‌جای کوکنار، تخم زعفران را برای دهقانان توزیع
کرد،   اما بازاریابی برای حاصلات آن پیدا نکرد که این کار دهقانان را به ضرر مواجه کرد.

بناءً وی می‌گوید، اگر بازاری برای هنگ نیز پیدا نشود، زحمات چندین سالۀ آنها بی نتیجه خواهد بود.

احمد شهیم یکتن از فارغان پوهنځی زراعت پوهنتون کابل، فرمان رهبر امارت اسلامی را مبنی برممنوعیت کشت کوکنار می‌ستاید وآن‌را یک گام مثبت در راستای توسعۀ اقتصاد کشور میداند. و در رابطه به محو کشت کوکنار وجاگزین سازی محصولات بدیل آن چنین می‌گوید: در کشور ما مشکل اساسی این‌است‌که دهاقین ما نسبت عاید کمتراز محصولات زراعتی عنعنوی وعدم پیدا کردن بازار مناسب به حاصلات آن، از لحاظ اقتصادی به کشت کوکنار وابسته شده اند.

موصوف افزود: هرگاه حکومت عاید ومارکیت خوب را برای بدیل کشت کوکناربرای دهاقین در نظر بگیرد، با اطمینان می‌توان گفت‌که کشت کوکنار محدود شده وبه صفر می‌رسد.

وی افزود: کشت هنگ می‌تواند بدیل خوب برای دهقانان باشد چون مفاد خوب دارد ودر حال حاضر یک کیلوی آن، بیشتر از دوصد دالر به فروش می‌رسد. این نبات برعلاوه اینکه عواید بیشتر وچند برابر نسبت به هرکشت دیگر، ازجمله کشت کوکنار دارد، یک نبات مقاوم می‌باشد که با کمترین مقدار بارندگی رشد می‌کند ودر هرنوع  زمین(آبی وللمی) و مناطق گرم‌سیر و سردسیرقابل کشت می‌باشد.همچنان در پهلوی کشت هنگ که در تمام ولایات می‌شود کشت کرد ، در هر ولایت می‌توان همان محصول را که حاصل خوب دارد، کشت کرد.مثلاً زعفران هرات که در جهان بی‌نظیر است، انارِ قندهار؛ بادام در دایکندی؛ پسته در بادغیس و سمنگان؛ جلغوزه در ولایات پکتیا، پکتیکا وخوست؛  مالته، نارنج ولیمو در ننگرهار؛ عناب در فراه؛  سیب بهارک وچهارمغز سرغیلان در بدخشان و…همچنان به گفتۀ دهقانان در بدخشان کشت لوبیا و زغر افزایش یافته ونتیجه خوب داده است ودر بلخ پنبه وتوت زمینی  که می‌تواند بدیل خوب برای کشت کوکنار باشد.‌‌